Қазіргі бизнесте тауар белгісі тауарлар мен қызметтердің сәйкестігін қалыптастыруда, сондай-ақ оларды нарықта жылжытуда негізгі рөл атқарады. Тауар таңбасының сенімді құқықтық қорғалуы меншік иесіне өзінің зияткерлік меншігін үшінші тұлғалардың рұқсатсыз пайдалануынан қорғауға мүмкіндік береді.
Қазақстан Республикасында тауар таңбаларын құқықтық қорғау Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексімен, 1999 жылғы 26 шілдедегі «Тауар таңбалары, қызмет көрсету таңбалары және тауарлардың шығарылған жерінің атаулары туралы» Заңымен, сондай-ақ Қазақстан қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттармен реттеледі.
Тауар таңбасы – осы Заңға сәйкес тiркелген немесе Қазақстан Республикасы қатысатын халықаралық шарттарға сәйкес тiркелмей қорғалатын белгi, ол кейбiр заңды немесе жеке тұлғалардың тауарларын (көрсететiн қызметтерiн) басқа заңды немесе жеке тұлғалардың ұқсас тауарларынан (қызметтерiнен) ажыратуға қызмет етедi. Ол ауызша, графикалық, көлемдік немесе басқа белгілеу немесе олардың комбинациясы болуы мүмкін.
Тауар таңбасы, ең алдымен, мақсаты әртүрлі кәсіпкерлердің тауарлары мен қызметтерін ажырату болып табылатын белгі.
Құқықтық қорғауды алу үшін тауар белгісі бірқатар талаптарға сай болуы керек:
– тауар белгісі бір өндірушінің тауарын басқалардың тауарынан ажыратуға мүмкіндік беруі керек. Айырықша емес белгілер (мысалы, жалпы сөздер, сипаттаушы терминдер) әдетте тіркелуге жатпайды;
– белгіде өнім, оның шығу тегі, өндірушісі, сапасы және т.б. туралы жалған ақпарат болмауы керек;
– қоғамдық мүдделерге, адамгершілік пен имандылық принциптеріне қайшы келетін белгілерді тіркеуге тыйым салынады;
– бұрын тіркелген бірдей немесе шатастырылатын ұқсас белгілердің болмауы. Қолданылатын белгі үшінші тұлғалардың құқықтарын бұзбауы керек.
Қазақстанда тауар таңбаларын тіркеуді зияткерлік меншік Ұлттық институты (Qazpatent) жүзеге асырады. Осылайша, тауар белгісіне куәлікті алуға өтінім Qazpatent-ке беріледі және оған өтінім, таңбаның суреті, Тауарлар мен қызметтердің халықаралық жіктемесіне сәйкес тауарлар/қызметтердің тізімі, сондай-ақ баж салығын төлеу туралы түбіртек кіреді.
Келесі кезекте алдын ала және толық сараптамадан тұратын өтінішке кезең-кезеңмен сараптама жүргізіледі. Алдын ала сараптама жүргізу кезінде өтініштің мазмұны, қажетті құжаттардың болуы, тауарлардың және/немесе қызметтердің дұрыс көрсетілуі, алым төленгені тексеріледі.
Осыдан кейін сараптама ұйымы өтінімді қабылдаған жағдайда толық сараптама жүргізіледі. Түпкілікті қорытындының негізінде сараптама ұйымы тауар таңбасын тіркеу, ішінара тіркеу немесе тіркеуден бас тарту туралы шешім қабылдайды.
Тауар таңбасына айрықша құқық тауар белгісі Тауар таңбаларының мемлекеттік тізілімінде тіркелген күннен бастап туындайды.
Тауар таңбасына құқық Тауар таңбаларының мемлекеттік тізілімінен үзінді көшірмемен расталған куәлікпен куәландырылады.
Тауар таңбасын тіркеу өтінім берілген күннен бастап он жыл бойы жарамды.
Тауар таңбасының иесінің куәлікте көрсетілген тауарлар мен қызметтерге қатысты өз тауар белгісін пайдалануға және оған билік етуге айрықша құқығы бар.
Қазақстан Республикасында қорғалатын тауар белгісі иесінің келісімінсіз ешкім де пайдалана алмайды.
Сонымен, тауар белгісін құқықтық қорғау – тауар белгісіне айрықша құқықты мемлекеттік қорғау шарасы, оның негізгі мақсаты авторлық құқық иелерін жосықсыз бәсекелестердің әрекеттерінен қорғау болып табылады. Таңбаны тіркеу тек заңды формальдылық емес, сонымен қатар бизнесті дамытудағы стратегиялық қадам болып табылады.
Д.З. Конкаева,
Зияткерлік меншік бойынша бөлімінің бас маманы.
