Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларына баға марафоны Ақмола облысында жалғасуда. Жыл басынан бері аймақта бірден бірнеше өнімнің құны қымбаттаған. Бұған халық абдырап қалды. Билік бағалар шектеліп, шаралар қабылданып, бірнеше айға қор жиналды, деп сендіреді. Бірақ баға белгілеріндегі сандар күн санап өсуде6 деп хабарлайды «Aqmolanews».
Кәсіпкерлік және туризм басқармасының басшысы Ербол Оспанов айтып өткендей, орташа баға 10 тауарға: күріш – 11,9% – ға, макарон өнімдері– 7,2% – ға, тауық еті – 0,9% – ға, ірімшік – 5,9% – ға, тауық жұмыртқасы-4,7% – ға, сары май-7,8% – ға, күнбағыс майы – 4,2%, қырыққабат-9,1%, пияз-41,3%, сәбіз – 0,8%-ға қымбаттаған. Айта кеткен жөн, аграрлық аймақ кейбір өнімдерді толық көлемде өндіргенмен, бұл олардың құнына әсер етпей отыр. Жалпы, облыста әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының 19 түрінің 12-сі шығарылады. Бұл тұста: «неге облыста тауық жұмыртқасының бағасы қымбаттай береді, өңірде жылына 800 миллионнан астам жұмыртқа өндіріледі, ал халықтың қажеттілігі 200 миллион дана» деген сұрақ облыс тұрғындарын толғандырмай қоймайтыны белгілі. Республика бойынша тауық жұмыртқасының жалпы көлемінің шамамен 25% – ы Ақмола облысында өндіріледі. Мұндай нонсенстің себебін облыстық кәсіпкерлік және туризм басқармасының басшысы былай деп түсіндіруге тырысты.
«Бағаның өсуінің негізгі себептері – шикізатқа, жемге, жанар-жағармайға, техникаға және оның қосалқы бөлшектеріне, жабдықтар мен жинақтауыштарға, сондай-ақ ветеринариялық препараттарға, премикстерге шығындардың ұлғаюына байланысты облысымыздың, еліміздің басқа өңірлерінің және Қырғызстанның тауар өндірушілерінің сату бағасының өсуі. Облыста инфляция қарқынын төмендету мақсатында өнім өндіру көлемін ұлғайту, сыртқы сауданы реттеу, монополияға қарсы ден қою және бірқатар жүйелі шараларды көздейтін инфляцияны бақылау және төмендету жөніндегі шаралар кешені іске асырылып жатыр», – деді Ербол Оспанов.
Белгілі болғандай, кез-келген азық-түлікке шекті бағаны белгілеу жергілікті органдардың құзыретіне кірмейді. Олардың құқықтық өрісінде тек мониторинг жүргізу және оның нәтижелері бойынша ұсыныстар жасау. Ербол Оспанов атап өткендей, бағаны тұрақтандыруға облыстық бюджеттен барлығы 4,2 млрд.теңге, оның ішінде «айналым схемасына» – 3,7 млрд. теңге бөлінген. Жалпы, облыста 992 тонна көлемінде тауарлар қоры бар, форвардтық шарт шеңберінде 5275 тонна тауарға келісімшарт жасалды. Тауарларды сату 45 сауда нүктесі арқылы төмендетілген бағамен жүзеге асырылады. Жыл басынан бері өндірушілермен және сауда объектілерімен бағаны тұрақтандыру туралы 859 келісім жасалды. Ербол Оспановтың айтуынша, азық-түлік тауарларына баға белгілеудің бүкіл тізбегі бойынша делдалдық схемаларды тергеу жөніндегі арнайы комиссия облыста ӘМАТ (әлеуметтік маңызы бар азық-түлік) нарығында әртүрлі өнімсіз делдалдардың заңсыз қызметін анықтау және жолын кесу мақсатында жұмыс істейді. Ербол Оспанов өңір кәсіпорындарының азық-түлік тауарларын өндірудегі оң динамика туралы айтуды да ұмытпады.
«Барлық түрдегі ет өндірісінің жалпы көлемі 16,4 мың тоннаны немесе өткен жылмен салыстырғанда 106,9%–ды. құрады, сүт 16,2 мың тоннаны сауып, өсім 1,5% -, құрады, жұмыртқа өндірілді-54,1 млн. дана. Әкелінетін тауарларды импортты алмастыру мақсатында Мемлекеттік бағдарламалар шеңберінде қабылданып жатқан қолдау шараларының арқасында жергілікті азық – түлік өнімдерін өндіру көлемін ұлғайту қамтамасыз етіліп жатыр», – деп атап өтті Ербол Оспанов.
«Kokshe» әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясы да азық-түлік бағасының өсуіне қарсы күрестегі жетістіктерімен бөліседі. «Kokshe» ӘКК (Әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялар) басқарма төрағасы ретінде Саят Сыздықов корпорация өңірлік тұрақтандыру қорының жұмысын жүзеге асырады, бұл өз алдына әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының бағасын ұстап тұруға мүмкіндік береді. Бүгінгі таңда өңірлік тұрақтандыру қорының өнімдері «Kokshe Market» желісінің төрт мамандандырылған павильонында және тұрақтандыру қорынан өнімдерді сату бойынша келісімшарт жасалған серіктестердің сауда нүктелерінде сатылады. Оның ішінде-Ақмола облысының түрлі аудандарынан келген кәсіпкерлер мен ірі сауда желісі арқылы тұрақтандыру қорынан өнімді сатуға шарт жасасу мәселесі пысықталып жатыр.
«Бағаны реттеудің екінші тетігі – кәсіпкерлік субъектілеріне қарыз беру. «Айналым схемасы» тетігі арқылы жеңілдікті қарыздар ала отырып, өндірушілер тауардың белгілі бір көлемін төмендетілген бағамен жеткізуге міндеттенеді, ал сауда желілері өнімнің жекелеген түрлерінің белгілі бір көлеміне бағаны ұстап тұру бойынша қарсы міндеттемелер алады. Нәтижесінде бұл тауарлар нарықтық бағадан төмен бағамен орта есеппен 15-20% – ға сатылад», – деп түсіндірді Саят Сыздықов.
Сондай-ақ, корпорация Жетісу облысында орналасқан Көксу қант зауытынан қант жеткізу туралы шешім қабылдады. 1 санаттағы тауық жұмыртқасы 44 теңгеден Қарағанды облысынан жеткізілетін болады деп те атап өтті спикер. Ал біздің өңірде жұмыртқа шығаратын төрт бірдей кәсіпорын бар.
Сонымен қатар, «Kokshe» ӘКК(Әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялар) көкөністердің бағасын реттеу бойынша жұмыстарды алдын ала жүргізуге уәде берді. Корпорация жақында Тәжікстан Республикасының «Тәжагропромэкспорт» мемлекеттік унитарлық кәсіпорнымен келісімге қол қойды. «Тәжагропромэкспорт» Ақмола облысына, сондай-ақ ел нарығына ерте көкөністерді жеткізу бойынша жұмыстарды жүзеге асыруға ниетті.
Көктем жақындады, сонымен қатар өнімдердің, атап айтқанда көкөністердің маусымдық қымбаттауы келе жатыр. Яғни, болжамдар көңіл көншітпейді. Біздің аймақ өзін азық-түлікпен қаншалықты қамтамасыз ете алады және облыс төңірегінде өндіретін тауарлар қайда кетеді? Кәсіпкерлердің бағаны көтеруіне қатысты сұрақтарға өз жауаптары бар, әрине. Сауда нүктесін жалдау ақысы үнемі өсіп отырады, жеткізушілер логистика бағасын көтереді. Жалпы, жағдай аймақтың жұмыртқа өндірісінің дамуының жалпы көрінісіне теріс әсер етеді және әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларына баға саясатында қиындықтар туғызады. Біздің облыстың азық-түлік нарығы импорттық өнімдерге толып тұр. Олар біздің отандық – ақмолалық өнімдерге бәсекелестік тудырады. Жеке өнімдер үшін қойылған бағалар арасында айырмашылық жоқ. Бірақ әлеуметтік маңызы бар тауарлардың құнын реттейтін сауда павильондары облыстың біраз аудандарында жоқ. Міне, тағы бір сұрақ туындайды: белгілі бір тауарлардың бағасы одан да жоғары болатын ауыл тұрғындары қалай болмақ. Өкініштісі, бағаны толық тұрақтандыруға және азық-түлік нарығындағы мәселелерді шешуге арналған арнайы бағдарлама әлі қабылданған жоқ, дейді экономистер мен шенеуніктер.
Камила Әбделманова
