КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАНДАРДЫҢ ЖЫНЫСТЫҚ ҚОЛСҰҒЫЛМАУШЫЛЫҚҚА ҚАРСЫ ҚЫЛМЫСТАР ЖАСАҒАНЫ ҮШІН ЖАУАПТЫЛЫҚ жайында Ақмола облысы қылмыстық істер жөніндегі мамандырылған ауданаралық сотының бас маман – сот отырысының хатшысы Жумагазина Биназир Болатовна баяндады.
Өскелең ұрпақты қорғаудың басым бағыты кәмелетке толмағандарды қылмыстық-құқықтық қорғау болып табылады. Балаларға қатысты зорлық-зомбылық 2015 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілген Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық кодексінде жыныстық қолсұғылмаушылыққа қарсы қылмыстар үшін жауапкершілік шараларының қатаңдатылуы да осыны айғақтайды.
Айта кету керек, соңғы бес жылда кәмелетке толмағандарға қатысты жыныстық қылмыстардың өсуі қоғамның маңызды мәселелерінің бірі болып табылады, өйткені жәбірленушілердің ең осал санаты олардың құрбанына айналады. Алайда, көптеген жағдайларда кәмелетке толмаған жәбірленушінің заңды өкілдері балаға қатысты жыныстық зорлық-зомбылық фактісін жария еткісі келмей, полицияға жүгінуден бас тартады. Кәмелетке толмағандарға қатысты жыныстық қылмыстардың жоғары кідірісі жанама түрде із-түзсіз жоғалған және іздеуде жүрген балалар сияқты криминологиялық көрсеткішпен де көрінеді.
Бұл қылмыстарды жасауға ықпал ететін себептерді отбасы институтының әлсіреуі, моральдық Қағидалардың құлдырауы; алдын алу жұмыстарының жеткіліксіз деңгейі; порнография мен зорлық-зомбылықты насихаттайтын интернет-сайттардың теріс әсері; өздерінің мінез-құлқын арандататын ішімдік ішу және азғындық мінез-құлықтан зардап шеккендер деп атауға болады.
Бұл санаттағы қылмыстарды ашу қиын, өйткені олар, әдетте, куәгерлерсіз жасалады, ал ұят, қорқыныш немесе жас сезімі салдарынан зардап шеккендер олар туралы ұзақ уақыт өткеннен кейін хабарлайды.
Жоғарыда айтылғандай, 2015 жылдың 1 қаңтарынан бастап жаңа редакцияда Қылмыстық кодекстің қолданысқа енгізілуімен кәмелетке толмағандардың жыныстық қолсұғылмаушылығына қарсы қылмыстары үшін жаза айтарлықтай қатаңдатылды.
ҚК-нің 122-бабына сәйкес, 16 жасқа толмаған адаммен жыныстық қатынас немесе сексуалдық сипаттағы өзге де әрекеттер 5 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады, ал ата-анасы, өгей әкесі, педагог не оны тәрбиелеу жөніндегі міндеттер жүктелген өзге адам жасаған дәл сол әрекеттер 7 жылдан он екі жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыру сияқты өмір бойы белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айырылады. Бірнеше рет жасалған дәл сол әрекеттер белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айыра отырып, 12 жылдан 15 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Кәмелетке толмаған адамды зорлау, яғни жәбірленушіге немесе басқа адамдарға күш қолданып немесе оны қолдану қатерін төндіріп не жәбірленушінің дәрменсіз күйін пайдаланып жыныстық қатынас жасау (ҚК-нің 120 бабы) бас бостандығынан айыру түріндегі жаза 5 жылдан 8 жылға дейінгі мерзімге, ал осы әрекеттерді өлтіру қатерін төндірумен ұласқан, сондай-ақ жәбірленушіге немесе басқа да адамдарға қатысты аса қатыгездікпен жасалған қылмыс 9 жылдан 12 жылға дейін бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Сонымен қатар, кәмелетке толмағандардың жыныстық қол сұғылмаушылығына қарсы қылмыстар үшін Қылмыстық кодексте жәбірленушімен татуласуға, сондай-ақ шартты түрде соттауға байланысты істі тоқтатуға тыйым салу заңмен бекітілген.
Қылмыстың алдын алу үшін, ең алдымен, ата-аналар баласына қауіпсіз мінез-құлық ережелерін үйретіп, оны бақылап, қорғауы керек.
Балаға көшеде бейтаныс адамдармен сөйлесуге, оларды үйге кіргізуге, біреудің көлігіне отыруға, бейтаныс адамдардан сыйлықтар алуға болмайтынын түсіндіру қажет. Баланы «қауіп – қатер тобымен» – маскүнемдермен, нашақорлармен араласудан қорғау қажет.
Атап айтқанда қазіргі таңда мемлекеттік органдардың, ювеналды полиция қызметкерлерінің, білім беру бөлімінің қамқоршылық және қорғаншылық органы инспекторларының өзара іс-қимылы үлкен рөл атқарады. Сондықтан қоғамның жалпы күш-жігері, уәкілетті органдардың алдын алу шараларынан басталатынынан ұмытпағанымыз жөн.
Біздің ортақ міндетіміз-жасөспірімдерді тәрбиелеумен үнемі айналысу, олардың құқықтық сауаттылығы мен жыныстық қатынастар саласындағы сана-сезімін арттыру. Тек осылай ғана біз балаларымызға көмек беріп оларға қорған бола аламыз.
ФОТОСУРЕТ: Ақмола облысы қылмыстық істер жөніндегі мамандырылған ауданаралық соты
