Қазақстан Республикасы тәуелсіздіктің алғашқы күндерінен бастап мемлекеттік қызметтің әлемдік стандарттарға сай жаңа тиімді институттары мен тетіктерін құру бағытын мақсатты және кезең кезеңмен іске асырып келеді. Соңғы жылдары мемлекеттік қызметшілердің жүріс-тұрысына, мінез-құлқына қойылар талаптар жоғарылап, мемлекеттік қызметке іріктеу жүйесіне жаңа өзгерістер енгізілуде. Мемлекеттік қызмет жүйесінің дамуы, ондағы болып жатқан жаңашылдықтар туралы Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің Ақмола облысы бойынша департаментінің басшысы Берген Беспалинов сұхбат берді.
-Берген Маратұлы, жуырда Мемлекеттік қызметшілердің Әдеп кодексінің жаңа нұсқасы бекітіліп еді ғой, сол жөнінде толығырақ айтып өтсеңіз. Жаңа нұсқаның ескі нұсқадан өзгешелігі қандай?
-Иә, ағымдағы жылғы 22 ақпанда Қазақстан Республикасы Президентінің Жарғысымен мемлекеттік қызметшілердің қызметтік әдепті сақтау мәселелері бойынша заңнаманы жетілдіру мақсатында Мемлекеттік қызметшілердің Әдеп кодексінің жаңа нұсқасы бекітілді.
Жаңа Әдеп кодексі мемлекеттік қызметшілердің қызметтік әдеп стандарттарын орнатып, халықтың мемлекеттік органдарға деген сенімін арттыруға, мемлекеттік қызметшілердің әдепсіз мінез-құлқының алдын алуға бағытталған.
Жаңа Әдеп кодексі ең алдымен қызметтік әдеп стандарттарын белгілеуге бағытталған және мемлекеттік қызметшілердің бойында моральдық-адамгершілік қасиеттерді орнықтырудың негізі болып табылады.
Мұнымен қатар, жаңа Кодексте Агенттік пен оның аумақтық органдары, қызметтік әдепті бұзудың профилактикасын үйлестіруші органдар ретінде айқындалған. Осыған байланысты, алдағы уақытта Әдеп жөніндегі уәкілдердің, Комиссиялар мен кеңестердің әдеп бұзушылықтарды ескерту және алдын алу бойынша жұмыстары жандандырылатын болады.
Жаңа редакцияда Кодекстің құрылымы өзгертіліп, «Мемлекеттік қызметтің әдептік қағидаттары» деп аталатын тарау енгізіліп, мемлекеттік қызметшілердің қызметтік әдебі алты қағидатқа негізделген.
Олар – адал ниеттілік, адалдық, әділдік, ашықтық, сыпайылық және клиентке бағдарланушылық. Айта кету керек, мемлекеттік қызметшілерге мұндай талаптар бұрынғы кодексте де қойылған болатын. Бірақ, байқасаңыз, Кодекстің жаңа редакциясында ашықтық және клиентке бағдарлану қағидаттарын сақтау талаптарына басымдылық берілген. Сондықтан мемлекеттік қызметшілер мемлекеттік қызметтің негізгі тұтынушысы саналатын халықтың талабына барынша икемді, жұртшылықпен жұмыс істеуге дайын болуы және өз жұмысының ашықтығын қамтамасыз етуі тиіс.
Әдеп кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу мемлекеттік қызмет имиджіне оң әсер етіп, мемлекеттік аппаратқа деген сенім деңгейін арттырары сөзсіз.
– Мемлекеттік қызметшілердің жүріс-тұрысына аса мән беретін институттардың бірі – Әдеп жөніндегі кеңестің жұмысы және оның мемлекеттік қызметшілердің құқықтарын қорғаудағы рөлі туралы толығырақ айтып өтсеңіз.
– Әдеп жөніндегі кеңес мемлекеттік қызметшілердің әдептілігін арттырудың маңызды құралы. Соңғы жылдары бұл институттың жұмыс форматы өзгеріп келеді. Бұған дейін мемлекеттік қызметшілерді жауапкершілікке тартудың сәйкестендірілген шараларын қабылдауға ерекше назар аударылатын. Ал бүгінгі таңда осы әдеп бұзушылықтардың, мемлекеттік қызметтің беделін түсіретін әрекеттердің алдын алуға, қызметтік әдепті сақтаудағы мемлекеттік қызметшілердің жауапкершілігін арттыруға көп көңіл бөлінуде.
Мысалға, жыл басынан бері Әдеп жөніндегі кеңестің отырыстарында қаралған мәселелердің 69% пайызы – профилактикалық сипаттағы мәселелер. Сонымен қатар, құқық бұзушылықтардың себептерін анықтау және оларды болдырмаудың әдіс-тәсілдерін белгілеу мақсатында Әдеп жөніндегі кеңестердің отырыстарында Әдеп жөніндегі уәкілдердің, мемлекеттік органдардың тәртіптік комиссияларының жұмыс қорытындылары, мемлекеттік қызметшілердің үстеме жұмыс фактілеріне мониторинг жүргізу нәтижелері талданады.
Әдеп жөніндегі кеңестің жұмысындағы тағы бір маңызды бағыт – ол мемлекеттік қызметшілердің құқықтарын қорғау. Әрине, мемлекеттік қызметшілердің функционалдық міндеттерімен қатар заңды құқықтарының бар екенін түсінеміз. Бұл жерде біз ұжымдардағы салауатты моральдық-психологиялық климаттың қалыптасуына зор көңіл бөлеміз, өйткені іскери атмосфера және бір-біріне деген сыйластық атмосферасы – ол мемлекеттік аппарат тиімділігінің кепілі.
Мемлекеттік органдарда басшылық лауазымға алғаш орналасқан тұлғалармен белсенді жұмыс жүргізіледі. Оларды мемлекеттік басқару акадмиясы филиалының базасында оқыту барысында біз ұжымдық мәдениетті қалай қалыптастыру керектігін үйретеміз, көшбасшылық, тиімділік, команда құрамында жұмыс істеу сияқты басқарушылық дағдыларын қалыптастырамыз.
Сонымен қатар қандай да болсын кадрлық шешімдермен келіспейтін, не болмаса тағылған тәртіптік жазамен келіспейтін мемлекеттік қызметшілердің өтініштерін шұғыл әрі сапалы қарауға ерекше көңіл бөлеміз.
Еңбек тәртібі бойынша қарапайым талаптарды сақтау мәселесі де назарда. Осы бағытта соңғы жылдары көп өзгерістер болды. Мысалға алатын болсақ, мемлекеттік органдарға кіру-шығуды бақылау жүйелеріне мониторинг жүргізіледі, сонымен қатар мемлекеттік қызметшілер арасында сауалнамалар жүргізіледі.
Бұл шаралар мемлекеттік қызметшілердің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауға бағытталған.
– Халыққа ұсынылатын мемлекеттік қызметтердің сапасын арттыру және осы саладағы қағазбастылықты жою бағытында қандай нәтижелерге қол жеткізілуде?
– Мемлекеттік қызметтерді көрсету саласындағы заңнамада қызмет көрсетудің негізгі қағидаттары қарастырылған. Осы қағидаттардың бірінде мемлекеттік қызметтерді көрсету кезінде қағазбастылық пен сөзбұйдалық көріністеріне жол бермеу қажеттілігі нақты айқындалып көрсетілген.
Қызмет көрсету сапасын арттыру мақсатында Департаментпен тұрақты негізде қоғамдық мониторинг жүргізіледі. Қоғамдық мониторинг дегеніміз, бұл Департамент мамандарының қоғам өкілдерімен бірлесіп, жоғарыда аталып өткен қызмет көрсететін мемлекеттік органдар мен мекемелерге мониторинг жүргізу. Бұл бақылау шаралары шеңберінде ғимараттар мен құрылыстардың, оның ішінде автокөлік тұрақтарындағы мүмкіндіктері шектеулі азаматтарға арналған арнайы орындардың, пандустардың, шақыру батырмаларының, өзіне-өзі қызмет көрсету бұрыштарының қолжетімділігіне баға беріп, жалпыға қолжетімді орындарда мемлекеттік қызмет көрсету тәртібі туралы ақпараттың бар-жоғы қадағаланады.
Егер жалпылама түрде айтатын болсақ, бүгінгі таңда барлық жағдайлар белгіленген талаптарға сәйкес келеді. Кемшіліктер анықталған жағдайда қоғамдық мониторинг мүшелері хат жазып, уақытты созбай, сол жерде бірден ескерту жасап, кемшіліктерді түзетуге ықпалдасады.
Бүгінгі таңда біздің мақсатымыз, ол мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы есеп берушілікті, ашықтықты, қызметтердің сапасы мен қолжетімділігін қамтамасыз ету, мемлекеттік қызметтер көрсету процесін үнемі жетілдіру, мемлекеттік қызметтер көрсету кезіндегі үнемділікті және тиімділікті арттыру болып табылады.
– Осы Сіз атап өткен мақсаттарға қол жеткізуде цифрландыру қандай рөл атқарады?
– Бұл бағытта цифрландыру сөзсіз өте үлкен рөл атқарады. Бүгінгі таңда күллі әлем күн санап цифрландыру заманына көшуде. Қызмет көрсету процестерін оңтайландыру, артық рәсімдерді жою, үздік цифрлық технологияларды енгізу, бизнес-процесстерді автоматтандыру кеңінен жүргізілуде.
Цифрландыру бағытында Ақмола облысы да айтарлықтай нәтижелерге қол жеткізуде. Облыста мемлекеттік қызметтерді автоматтандыру арқылы қағаз құжаттар айналымы азайды.
Азаматтардың Egov.kz порталы мен оның басқа да сервистері, сонымен қатар мемлекеттік органдардың ақпараттық порталдары арқылы электронды түрде қызмет алуға өтініш білдіру саны артты. Яғни 2021 жылы 230 мыңнан астам ақмолалықтар электрондық-цифрлық қолтаңба алған.
Сонымен қатар электронды түрде көрсетілген қызметтер саны артуда. 2021 жылы облысымыздың мемлекеттік органдары мен мекемелері 8,5 млн. астам мемлекеттік қызмет көрсетсе, олардың 94,5% электронды түрде ұсынылған. Биылғы жылға келетін болсақ, жыл басынан бері ұсынылып келген 2 млн. 271 мың қызметтің 93,9% электронды форматта ұсынылды.
Бірақ біз үшін цифрландыру – электронды қызметтердің саны мен сапасын арттырумен ғана тындырылатын іс емес. Ол сондай ақ халықтың барлық топтарын, оның ішінде жасы үлкен кісілерді, мүгедектерді, мүмкіндіктері шектеулі, не болмаса денсаулық жағдайына байланысты халыққа қызмет көрсету орталықтарына баруға қиналатын азаматтарды электронды тәсілмен қызмет алуға үйрету, яғни цифрлық сауаттылығын арттыру.
Мысалға, Департаменттің Мемлекеттік қызмет көрсету басқармасының мамандары осындай азаматтармен кездесіп, электрондық-цифрлық қолтаңбаны алуға, мобильді азаматтар базасында қашықтықтан тіркелуге, түрлі анықтамалар алуға және т.б. қызмет түрлеріне қол жеткізуге көмек көрсетеді.
Осы бағытта қол жеткізген тағы бір жетістігіміз – ол мектеп оқушыларын қамту. Департаменттің бастамасымен Көкшетау қаласы колледждері мен мектептерінің информатика пәні оқытушыларын eGov.kz электрондық үкімет порталында жұмыс істеу дағдыларына оқыту жүргізілуде. Аталған бағытта Департамент облыстық білім басқармасымен және «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясының жергілікті филиалымен тығыз байланыста жұмыс істейді. Тренингтер барысында информатиктерді тек eGov порталы арқылы ғана емес, eGov mobile, Kaspi.kz және Homebank мобильді қосымшалары арқылы да қызметтерді алуға үйретуде.
Біздің мақсатымыз – оқытушыларды дайындау, ал олар өз кезегінде жоғары сынып оқушылары мен студенттерді оқытатын болады. Бұл біздің халқымыздың ең мобильді бөлігі, олар бірінші кезекте цифрлық дағдыларға ие болуы және өз дағыларымен үлкендермен бөлісуі тиіс.
– Бүгінгі таңда әрбір мемлекеттік органның жұмысының негізгі бағыттарының бірі – азаматтардың өтініштерімен жұмыс істеу. Бұл бағыттағы жұмыс қалай жүргізілуде?
– Өзіңіз айтып отырғандай, бүгінгі таңда әрбір мемлекеттік орган өз қызметінде халықпен тығыз байланыста жұмыс істеп, олардың өтініштерін қарап, олардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауы тиіс. Бұл халық үніне құлақ асатын мемлекеттің ең маңызды белгісі.
Азаматтардың өтініштерін қараған кезде біз құқық бұзушылықтарды анықтап қана қоймай, сонымен қатар олардың бұзылған құқықтарын қалыпқа келтіруге зор мән береміз.
Егер мемлекеттік қызметтерді көрсету саласына қатысты айтатын болсақ, онда азаматтар бізге көбінесе белгілі бір мемлекеттік қызметтердің заңсыз көрсетілмеуіне немесе көрсетілуіне, не болмаса сапасыз көрсетілуіне қатысты шағымданады.
Бұл бағытта 2021 жылы 23 азаматтың құқықтары қалпына келтірілді. Яғни, Департаменттің ұйғарымдарынан соң қызмет берушілер шығарған шешімдерін өзгертті. 2022 жылғы жаңа мысалдар да бар. Мысалға, Департаментке өтінішпен бір азамат жүгінген болатын. Оған мемлекеттік орган тұрғын үйді жекешелендіруге рұқсат беруден заңсыз бас тартқан. Департаменттің араласуынан кейін азаматтың құқықтары қалпына келтіріліп, үйді жекешелендіруге рұқсат алды. Осындай бұзушылықтарға алдағы уақытта жол бермеу мақсатында бұл фактілер департамент жанындағы Мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері жөніндегі ведомствоаралық жұмыс тобының отырысында тыңдалады.
Бұл бағыттағы жұмыс тұрақты негізде жүргізіледі, әрбір өтініш егжей-тегжейлі зерделенеді және өтініш берушілердің дәлелдеріне тиісті құқықтық баға беріледі
Сұхбат бергеніңіз үшін рақмет!
