«Алғашқы әйел дәрігерлердің бірі, қазақ халқының даңқты қызы Аққағаз Досжанованың есімі көп жыл бойы тарихи естеліктердің көлеңкесінде қалды. Оның медицина саласындағы батылдығы халық жадында және кейбір мұрағат материалдарында сақталды. Бірақ осы ерекше тұлғаның, ұлы дәрігердің өмір жолы туралы ақпарат лайық атаққа ие бола алмады. Ол Отандық медицинаның алғашқы қарлығаштарының бірі еді», – делінген Денсаулық сақтау министрі Ажар Ғинияттың Facebook-тегі парақшасында.
Аққағаз Досжанова 1893 жылы Орынбор губерниясы Торғай облысының Ақтөбе уезі Бөрлі болысының №5 ауылында дүниеге келген. Қазір оның ауылы Бөрте (Мәртөк ауданы) деп аталады. Ата-анасынан ерте айырылған Аққағаз ағасы Сағындықтың үйінде тәрбиеленді.
Өзінің айтуынша, ағасы Аққағаздың мамандығын таңдауға айтарлықтай әсер етті және тіпті оның тағдырын анықтады. Сағындық тағы бір ағартушы – ғалым Ыбырай Алтынсариннің жолын қайталады. Сонымен қатар ол Халел мен Жаханша Досмұхамедовтың басшылығымен Алашорда партиясының Батыс қанатының баға жетпес мүшесі болды. С. Досжанов сол кездегі жергілікті қыздар білім алмауы керек деген стереотипке қарсы шығып, кішкентай Аққағазды мектепке берді. С. Досжановтың бұл әрекеті ақ халат киген алғашқы қазақ әйелінің мансап сатысындағы алғашқы қадамы болды.
1914 жылы ақылды және қабілетті қыз Орынбор әйелдер гимназиясын үздік бітіріп, Мәскеудегі медициналық курстарға түсті. Ол оқып қана қоймай, өз отандастарының мүддесі үшін түрлі кең қоғамдық шараларға қатысқан.
Аққағаз Досжанова азаматтық соғыстың қиын жылдарында империяның бес ірі жоғары оқу орындарының бірі – Томск медицина университетінде оқыған. Томскіден кейін ол Орта Азия мемлекеттік университетінің медицина факультетінде оқуын жалғастырып, онда резидент дәрігер лауазымында тәжірибеден өткен.
1918 жылы ол денсаулығына байланысты Мәскеудегі фельдшерлік курстардан кетіп, «Қайрымдылық мейіргері» куәлігін алып, отанына оралды. Туған даланың салқын самалы, жас, әлі ашытылмаған қымыз оның әл-ауқатын жақсартты және бір жарым жылдан кейін ол Мәскеуге оралды.
Мәскеуде оқуын аяқтағаннан кейін Аққағаз Бірінші дүниежүзілік соғыс аренасында қатал да қатыгез қақтығыстардың ортасында болды. Қайсар мейіргер Аққағаз шайқас алаңына барып, адамдардың өмірін сақтап қалу үмітімен ауруханада жұмыс істеді.
Содан кейін фельдшерлік курстарды бітіргені туралы құжатын пайдаланып, Тынышбаевты, М. Әуезовті, Х. Досмұхамедовті және басқаларды салтанатты жағдайда жинап, оны осы маңызды оқиғамен құттықтағаны туралы мәліметтер бар. Бұл А. Досжанованың сол кездегі жоғары саяси ортадағы жоғары беделін білдіреді.
Университетті бітіргеннен кейін Аққағаз Ташкентте дәрігер болып жұмыс істеді, жетімдерді емдеді және қоғамдық жұмыстармен айналысты. Архивтерде 1921 жылғы 11 қыркүйектегі «Степная правда» газеті сақталған.
Аққағаз өзінің «Түркістан» мақаласында өңірдегі инфекциялық аурулардың қаупі туралы жазған.
Бірінші Дүниежүзілік соғыс пен Азамат соғысы жүздеген мың адамның өмірін қиып, мыңдаған балаларды жетім етті. Аққағаз Досжанова осы оқиғалардың ортасында болды. Ол балалар үйіндегі жетімдерді анықтап қана қоймай, оларды емдеді, өйткені олардың көбі тері ауруларынан зардап шекті. Тіпті ауылдарда жылаған немесе науқас баланың анасы Аққағаз келіп, тыныштандырып, барлық ауруды емдейтіні туралы бесік жырын айтатын еді.
Бұл жұмыста Аққағаз Досжанова өзінің болашақ күйеуі Әділгерей Ершінмен кездесті. Содан кейін олар 1925 жылы үйленіп, Алматыға көшті.
Оңтүстік астанада Аққағаз қалалық ауруханалардың бірінде жұмыс істеді. Батыл дәрігер ашаршылық жылдарында өз күшін аямай, адамдардың өмірін сақтап қалды. Бірақ жұмыс оның денсаулығына әсер етіп, отбасымен Шымкентке көшті. Аққағаз Досжанова 1932 жылы 29 қаңтарда өмірден озды.
Аққағаз Досжанова небәрі 39 жыл өмір сүрді, бірақ оның өмірінің әрбір саналы секундтары медицинаға, өз халқына қызмет етуге арналды.
