Солтүстік Қазақстан облысының Айыртау ауданы аумағындағы уран кенін игеру осыдан тура 20 жыл бұрын, яғни 2002 жылдың күзінде тоқтатылған еді. Бір кездері ең бай кен басқармасының теңгеріміндегі барлық мүлік сол кезден ақ тиісті күзеттің болмауы салдарынан талан-таражға салынды. Тіпті, Қазақстан бойынша ұрланып, сүйреп әкетілді. Әрине, уран кені емес, бірақ шахталардың үстіндегі мыңдаған тонна құрылыс материалдары. Өткен аптада Солтүстік Қазақстан облысының экология департаменті Айыртау ауданындағы кен орындарын қорғау мәселесі әлі шешілмегеніне алаңдаушылық білдірді, деп жазады ESIL NEWS интерент газеті Петропавл.news. ке сілтеме жасап.
Қазақстанның солтүстігінде сақталған екі кен орнының ішінен Володаров кеніші (Саумалкөл ауылынан батысқа қарай бес шақырым жерде) экологтар арасында үлкен алаңдаушылық туғызады. Жол картасына сәйкес Айыртау және Ғабит Мүсірепов аудандарындағы сақталған кеніштерді жергілікті атқарушы органдардың балансына беру туралы шешім қабылданды. Содан кейін аумақты қоршау, қорғауды ұйымдастыру және кейіннен толық консервациялау, яғни барлық құрылыстарды бөлшектеу және жерді қалпына келтіру керек болды.
Ғабит Мүсірепов атындағы ауданда Чистополь және Нежин ауылдық округтерінің аумағындағы уран кен орны мәселесі шешілді. Мемлекет балансына беру бойынша жұмыстар жүргізілді, күзет ұйымдастырылды, қоршау салынды, ескерту белгілері орнатылды.
Айыртау ауданында бірнеше рет алаңдаушылық білдіргеніне және ниет туралы келісімге қарамастан, бұл мүмкін болмады. Мұнда екі кен орны бар – Грачевское және Косачиное. Олардың аумақтары-сәйкесінше, 107 және 15 гектар-муниципалдық меншікке берілді. Сонымен қатар, қоршауларды орнату жобалары әзірленді. Володаров ауылдық округіндегі Грачев кен орнын қоршауға «Архитектурное бюро-KZ» ЖШС жобасына сәйкес 58 миллион теңге жұмсау қажет. Украина ауылдық округіндегі Косачин кен орнын қоршау үшін 38 миллион теңге қажет болады.
Мұндай ақша ауылдық округтердің әкімдіктерінде де, Айыртау ауданының әкімдіктерінде де жоқ. Мұндай тапсырманы тек облыс бюджеті ғана орындай алады. Сол себепті, 95 миллион теңге бөлуге өтінім бюджеттік комиссияға жіберілді.
Әзірге шахталар тонаушылар үшін ашық-шашық, желдің өтінде тұр. Осыдан екі жыл бұрын трагедияның ауқымын бағалау үшін облыс журналистері Грачевское кен орнына барды. Масштабы әрине үлкен, ашық аспан астындағы тоналған цехтардан облыс өнеркәсібінің келешегі қандай екенін бағамдауға болады. Қазандық, цех, әкімшілік ғимараттар «адамдардан кейінгі өмір» фильміндегі суреттерге ұқсайды. Дегенмен, шахтадағы радиациялық жағдай қалыпты деңгейде. Кеніш аумағының басым бөлігінде радиациялық фон қалыпты деңгейде, яғни сағатына 15-17 мкр, рұқсат етілген шегі 50 мкр/сағ. Кейбір жерлерде фон сәл көтерілген, бірақ сонымен бірге қалыпты шектерде.
